تاثیر دو نوع آنتی بیوتیک دارویی بر برخی ویژگی های زیستی دو خاک رسی و لوم شنی

سابقه و هدف: امروزه کاربرد بی‌رویه و نادرست آنتی‌بیوتیک‌های دارویی به یک مشکل اساسی در رابطه با آلودگی و تخریب زیست‌بوم‌های مختلف تبدیل شده است. خاک از جمله زیست‌بوم‌هایی می‌باشد که به دلیل دریافت کودهای جانوریِ دارای مقادیر زیاد آنتی‌بیوتیک، به شدت تحت تاثیر این مواد قرار می‌گیرد. با توجه به این‌که فعالیت‌های میکروبی خاک با سلامت و کیفیت خاک رابطه مستقیم دارند، لذا در این مطالعه تاثیر دو آنتی‌بیوتیک دارویی جنتامایسین و تری‌متوپریم بر فعالیت جامعه میکروبی دو خاک رسی و لوم شنی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش: دو نمونه خاک با بافت مختلف که در طول 10 سال اخیر هیچ نوع کود دامی دریافت نکرده بودند انتخاب شدند و از عمق 25-0 سانتی‌متری نمونه‌برداری انجام گرفت. غلظت‌های متفاوت از آنتی‌بیوتیک‌های جنتامایسین و تری‌متوپریم (1/0، 1، 10 و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم) از محلول‌های مادر با غلظت 1000 میلی‌گرم بر لیتر تهیه و به نمونه‌های خاک اضافه شدند. در فواصل زمانی 0، 2، 8، 15 و 30 روز مقدار تنفس پایه و برانگیخته با سوبسترا و کاهش آهن فریک در نمونه‌های خاک اندازه‌گیری شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل و سه تکرار انجام گرفت. سطح صفر آنتی‌بیوتیک نیز به عنوان تیمار شاهد لحاظ شد. یافته‌ها: در خاک رسی، فعالیت‌های تنفسی در تیمارهای دریافت کننده جنتامایسین اختلاف کاهشی معنی‌داری را با تیمار شاهد پس از گذشت 2 روز نشان دادند. پس از گذشت 8 روز در مقایسه با روز 2 ام فعالیت‌های تنفسی خاک کاهش بیشتری نشان دادند. مقدار تنفس پایه در روز 8 ام در سطوح 1/0، 1، 10 و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم جنتامایسین به ترتیب 52، 66، 68 و 84 درصد نسبت به تیمار شاهد کاهش نشان داد. تنفس برانگیخته با سوبسترا در زمان‌های مختلف انکوباسیون روندی مشابه تنفس پایه را نشان داد. مقدار تنفس پایه در خاک لوم شنی در حضور جنتامایسین پس از گذشت 2 روز نسبت به سایر زمان‌ها کمترین مقدار بود و پس از گذشت 8 روز دوباره افزایش نشان داد. در خاک رسی‌ مقدار تنفس پایه در روز ۸ ام آزمایش در تیمارهای دریافت کننده سطوح 1/0، 1، 10 و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تری‌متوپریم نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 51، 55، 59 و 89 درصد کاهش داشت. در خاک لوم شنی تنفس پایه و برانگیخته با سوبسترا در حضور تری‌متوپریم پس از گذشت 2 روز کمترین مقدار را نشان دادند و در تمامی تیمارها اختلاف معنی‌داری با تیمار شاهد مشاهده شد. در خاک رسی در سطوح مختلف هر دو آنتی‌بیوتیک، سهم آهن فرو از تیمار شاهد در روز 2 ام بیشتر از روز 8 ام بود. در خاک شنی بیشترین تاثیر منفی دو آنتی‌بیوتیک بر سهم آهن فرو در روز 2 ام مشاهده شد. به طو کلی، باکتری‌های کاهنده آهن فریک در خاک‌های دریافت کننده تری‌متوپریم کمتر تحت تاثیر اثر منفی قرار گرفتند که به دلیل تفاوت در عملکرد این دو آنتی‌بیوتیک می‌باشد. نتیجه‌گیری: اثر آنتی‌بیوتیک‌ها بر فعالیت‌های زیستی خاک به طول زمانی که خاک در معرض آنتی‌بیوتیک قرار گرفته و همچنین عملکرد آنتی‌بیوتیک مصرفی و ویژگی‌های خاک بستگی دارد. فعالیت‌های میکروبی خاک حتی از سطوح غلظتی پایین آنتی‌بیوتیک‌ها نیز تاثیر منفی می‌پذیرند. لذا به منظور کاهش خطر آلودگی محیطی، بایستی جوانب احتیاط در رابطه با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در انسان و دام رعایت شود.